ISO 14001 چیست؟ راهنمایی کامل اصول سیستم مدیریت محیط زیست

راهنمای اجمالی برای یادگیری اصول ISO 14001، کمک در کشف نیازهای ISO 14001 و راهنمایی در مورد کارهایی که باید برای پیاده سازی سیستم مدیریت محیط زیست و صدور گواهینامه انجام دهید، در اینجا قرار دارد.
اصول ساده ISO 14001 چیست؟

ISO 14001 به استاندارد بین المللی برای طراحی و اجرای سیستم مدیریت محیط زیست تبدیل شده است. این استاندارد توسط ISO (سازمان بین المللی استاندارد سازی)، یک نهاد بین المللی كه استانداردهای قابل قبول در سراسر جهان را تدوین و منتشر می کند. آخرین نسخه از الزامات سیستم مدیریت محیط زیست در سال 2015 منتشر شد و از آن با عنوان “ISO 14001: 2015” یاد می شود. این استاندارد قبل از انتشار و به روزرسانی مورد موافقت اکثریت کشورهای عضو قرار گرفت و به همین ترتیب به یک استاندارد معتبر بین المللی تبدیل شده است که توسط اکثریت کشورهای جهان پذیرفته شده است.
در یک نظرسنجی از صدور گواهینامه ISO 14001 در پایان سال 2017 تعداد شرکت هایی که سیستم مدیریت محیط زیست ISO 14001 را اجرا کرده اند روند پایداری را در سراسر جهان نشان می دهد. در زیر نتایج مربوط به دوره 6 ساله قبلی آورده شده است.

سیستم مدیریت محیط زیست چیست؟

یک سیستم مدیریت محیط زیست، که اغلب EMS نامیده می شود، متشکل از سیاست ها، فرایندها، برنامه ها، اقدامات و سوابق است که قوانین حاکم بر نحوه تعامل شرکت شما با محیط را تعریف می کند. این سیستم باید متناسب با شرکت خاص شما باشد، زیرا فقط شرکت شما الزامات قانونی دقیق و تعاملات محیطی متناسب با فرایندهای خاص تجاری شما را خواهد داشت. با این حال ، الزامات ISO 14001 چارچوب و دستورالعمل هایی برای ایجاد سیستم مدیریت محیط زیست شما فراهم می کند تا عناصر مهم مورد نیاز برای موفقیت EMS را از دست ندهید.

چرا ISO 14001 بسیار مهم است؟

مراقبت از محیط زیست و جلوگیری از تاثیرات منفی شرکتها بر محیط زیست، از جمله مهمترین چالشهای پیش روی مشاغل امروزی است. یکی از بزرگترین مزایای اجرای EMS، شناختی است که با حضور در میان مشاغلی به وجود می آید که به اندازه کافی مراقبت می کنند تا اثرات محیطی خود را کاهش دهند. این می تواند روابط بهتری با مشتری، مردم و جامعه و در کل برای شرکت شما به همراه داشته باشد، اما مزایای دیگری نیز دارد.
در کنار تصویر خوبی که برای سازمان شما بجا می گذارد، بسیاری از شرکت ها می توانند از طریق اجرای سیستم مدیریت محیط زیست در هزینه های خود نیز صرفه جویی کنند. این امر می تواند از طریق کاهش حوادثی که می تواند منجر به هزینه های مسئولیت شود و صرفه جویی در مصرف مواد و انرژی ورودی از طریق تلاش برای کاهش در کنترل هزینه ها فایده هایی است که در هنگام تصمیم گیری برای اجرای سیستم مدیریت محیط زیست نمی توان از آن چشم پوشی کرد.

ISO 14001 دارای چه الزاماتی است؟

ساختار ISO 14001 به ده بخش تقسیم شده است. سه مورد اول مقدماتی است و هفت مورد آخر حاوی الزامات سیستم مدیریت محیط زیست است. در اینجا درباره هفت بخش اصلی آن صحبت می کنیم:

بخش 4: متن سازمان

این بخش در مورد الزامات درک سازمان شما برای اجرای EMS (سیستم مدیریت زیست محیطی) صحبت می کند. این بخش شامل الزامات شناسایی مسائل داخلی و خارجی، شناسایی اشخاص علاقه مند و انتظارات آنها، تعریف دامنه EMS و شناسایی فرآیندهای مورد نیاز EMS است.

بخش 5: رهبري

نيازهاي رهبري، نياز به مديريت عالي تر را در اجراي EMS لازم دارد. مدیریت عالی باید تعهد خود را نسبت به EMS با اطمینان از تعهد زیست محیطی، تعریف و ابلاغ سیاست محیط زیست و تعیین نقش و مسئولیت در کل سازمان نشان دهد.

بخش 6: برنامه ریزی

مدیریت عالی باید برای عملکرد مداوم EMS برنامه ریزی کند. خطرات و فرصت های EMS در سازمان باید ارزیابی شود و اهداف زیست محیطی برای بهبود باید مشخص شود و برای تحقق این اهداف برنامه ریزی شود. بعلاوه، لازم است كه سازمان تمام روشهاي تعامل و تاثير فرايندهاي سازماني بر محيط و نيز تعهدات قانوني و ساير تعهدات مورد نياز سازمان را ارزيابي كند.

بخش 7: پشتیبانی

بخش پشتیبانی مربوط به مدیریت کلیه منابع برای EMS است و همچنین شامل الزامات مربوط به صلاحیت، آگاهی، ارتباطات و کنترل اطلاعات مستند (اسناد و مدارک مورد نیاز برای فرآیندهای شما) است.

بخش 8: عملیات

الزامات عملیاتی با تمام جنبه های کنترل محیطی مورد نیاز فرایندهای سازمانی و همچنین نیاز به شناسایی موقعیت های احتمالی اضطراری و برنامه ریزی واکنش ها روبرو می شود تا در صورت بروز شرایط اضطراری آماده پاسخگویی باشید.

بخش 9: ارزیابی عملکرد

این بخش شامل الزامات مورد نیاز برای اطمینان از نظارت بر عملکرد EMS شما است. این الزامات شامل نظارت و اندازه گیری فرآیندهای شما، ارزیابی انطباق با محیط زیست، ممیزی های داخلی و بررسی مداوم مدیریت EMS است.

بخش 10: بهبود

این بخش شامل آخرین الزامات مورد نیاز برای بهتر کردن EMS شما است. این الزامات شامل ارزیابی عدم انطباق فرآیند و انجام اقدامات اصلاحی برای فرآیندها است.
این بخشها بر اساس یک چرخه Plan-Do-Check-Act عمل می کنند، که از این عناصر برای ایجاد تغییرات درون فرآیندهای سازمان به منظور هدایت و حفظ بهبودهای درون فرآیندها استفاده می کند.

چرا باید ISO 14001 را در سازمان خود پیاده کنید؟

مزایای ISO 14001 قابل اغماض نیست. همانطور که در بالا ذکر شد، شرکتهای کوچک و بزرگ از این استاندارد برای تاثیر گذاری عالی استفاده کرده اند. در اینجا فقط برخی از این مزایا ذکر شده است:
تصویر و اعتبار خود را بهبود ببخشید
با اطمینان دادن به مشتریان متعهد به سیستم مدیریت زیست محیطی، می توانید از طریق حفظ تصویر عمومی خوب و بهبود روابط جامعه، تصویر و سهم خود را در بازار ارتقا دهید.

بهبود کنترل هزینه

یک پیشرفتی که همه شرکت ها به دنبال آن هستند کاهش هزینه ها است. EMS می تواند با صرفه جویی در انرژی و مواد ورودی به این امر کمک کند، در حالی که کاهش حوادثی که یک شرکت می تواند متحمل هزینه های مسئولیت شود و کنترل های زیست محیطی بهبود یافته می تواند به دریافت بیمه با کاهش هزینه های شرکت کمک کند.

از تصمیم گیری مبتنی بر شواهد استفاده کنید

با اطمینان از این که از داده های دقیق برای تصمیم گیری در مورد بهبود استفاده می کنید، می توانید شانس موفقیت در پیشرفت های خود را برای اولین بار به جای چندین تلاش ناموفق افزایش دهید. با استفاده از این داده ها برای پیگیری پیشرفت خود می توانید این اقدامات بهبود را قبل از اینکه “از ریل خارج شوند” اصلاح کنید که می تواند در هزینه ها و زمان صرفه جویی کند.

فرهنگ بهبود مستمر ایجاد کنید

با بهبود مستمر، می توانید در جهت پردازش های بهتر و کاهش اثرات زیست محیطی به صورت سیستماتیک تلاش کنید تا تصویر عمومی خود را بهبود ببخشید و بالقوه هزینه های خود را کاهش دهید، همانطور که در بالا مشخص شد هنگامی که فرهنگ بهبود ایجاد می شود، مردم همیشه به دنبال راه هایی برای بهتر کردن روند خود هستند که حفظ EMS را آسان تر می کند.

افراد خود را درگیر کنید

با توجه به انتخاب بین کار در شرکتی که مراقبت و نگرانی از محیط اطراف را نشان می دهد و دیگری که چنین نیست ، اکثر مردم شرکت اول را ترجیح می دهند. با درگیر کردن کارمندان خود در یک کار گروهی برای کاهش ردپای محیطی می توانید تمرکز و حفظ کارمندان را افزایش دهید.

مراحل عملی برای گرفتن گواهینامه ISO 14001 چیست؟

گواهینامه ISO 14001 چیست؟ دو نوع صدور گواهینامه وجود دارد: صدور گواهینامه از سیستم مدیریت محیط زیست یک شرکت در برابر الزامات ISO 14001 و گواهینامه افراد برای اینکه بتوانند بر اساس الزامات ISO 14001 حسابرسی کنند. در این بخش مراحل شرکت برای اجرای سیستم مدیریت محیط زیست ISO 14001 و تایید صلاحیت آن مورد بحث قرار گرفته است.
صدور گواهینامهISO 14001 برای شرکت شما شامل پیاده سازی EMS بر اساس الزامات ISO 14001 و سپس انتخاب یک سازمان صدور گواهینامه معتبر برای حسابرسی و تأیید EMS شما مطابق با الزامات استاندارد ISO 14001 است.
شروع با پشتیبانی مدیریت و شناسایی الزامات قانونی برای EMS ، شما باید با تعریف سیاست زیست محیطی، جنبه های زیست محیطی و اهداف زیست محیطی شروع کنید، که به طور کلی دامنه و اجرای سیستم مدیریت محیط زیست را تعریف می کند. در کنار این موارد، شما باید فرایندها و روشهای اجباری و اضافی لازم برای فعالیتهای سازمان خود را ایجاد کنید. چندین فرایند اجباری وجود دارد که باید در آن گنجانده شوند، و فرایندهای دیگری نیز اضافه می شوند زیرا شرکت آنها را لازم می داند.
پس از به وجود آمدن تمام مراحل و رویه ها، باید برای مدت زمانی از EMS استفاده کنید. با این کار، شما می توانید سوابق لازم برای رفتن به مراحل بعدی را جمع آوری کنید: حسابرسی و بررسی سیستم و اخذ گواهینامه.
مراحل اجباری برای اتمام اجرا و دریافت گواهینامه شرکت شما است.

پس از اتمام همه اسناد و مدارک و پیاده سازی آنها، سازمان شما همچنین باید این مراحل را برای اطمینان از یک گواهینامه موفق انجام دهد:

حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی برای بررسی فرآیندهای EMS شما انجام شده است. هدف این است که اطمینان حاصل شود که سوابق موجود برای تایید انطباق فرایندها و یافتن مشکلات و ضعف هایی است که در غیر این صورت پنهان می مانند.

بررسی مدیریت

یک بررسی رسمی توسط مدیریت شما برای ارزیابی حقایق مربوط به فرآیندهای سیستم مدیریت به منظور تصمیم گیری مناسب و اختصاص منابع.

اقدامات اصلاحی

پس از بازرسی داخلی و بررسی مدیریت، باید علت اصلی مشکلات شناسایی شده را اصلاح کنید و نحوه حل آنها را ثبت کنید.
روند صدور گواهینامه شرکت به دو مرحله تقسیم می شود:

مرحله یک (بررسی اسناد)

حسابرسان سازمان صدور گواهینامه شما بررسی می کنند تا اسناد شما مطابق با الزامات ISO 14001 باشد.

مرحله دو (حسابرسی اصلی)

در اینجا، حسابرسان سازمان صدور گواهینامه با بررسی اسناد، سوابق و روشهای شرکت بررسی می کنند که آیا فعالیتهای واقعی شما با
ISO 14001 و مستندات شخصی شما مطابقت دارد یا خیر.

اگر فرد شخصی هستید، چه آموزش و گواهینامه ایزو 14001 در دسترس است؟

آموزش در مورد مفاهیم ISO 14001 در دسترس است و طیف وسیعی از گزینه های دوره برای افراد وجود دارد. فقط اولین دوره های ذکر شده در زیر می تواند منجر به صدور گواهینامه برای فرد شود تا بتواند برای یک سازمان صدور گواهینامه حسابرسی کند، اما دوره های دیگر برای کسانی که از این مهارت ها در شرکت خود استفاده می کنند بسیار مفید است:
ISO 14001 Lead Auditor Course این یک دوره آموزشی چهار تا پنج روزه است که متمرکز بر درک استاندارد ISO 14001 EMS و توانایی استفاده از آن برای سیستم های مدیریت حسابرسی بر خلاف این الزامات است. این دوره شامل یک آزمون در پایان برای تایید دانش و صلاحیت است و فقط با یک دوره معتبر است که یک فرد می تواند برای ممیزی برای یک سازمان صدور گواهینامه تایید شود.
دوره حسابرس داخلی ISO 14001 این دوره معمولاً دو یا سه روزه است که براساس دوره حسابرس اصلی در بالا برگزار می شود، اما آزمون صلاحیت را شامل نمی شود، بنابراین بیشتر برای کسی مفید است که شروع به انجام حسابرسی داخلی در یک دوره شرکت می کند.
دوره آگاهی و پیاده سازی ISO 14001 دوره های مختلفی ارائه می شود که دانش ISO 14001 و نحوه اجرای آن را ارائه می دهند. این دوره ها می توانند دوره های یک یا دو یا حتی پنج روزه باشند و حتی می توانند شامل جلسات آموزش الکترونیکی آنلاین به عنوان روش آموزش مطالب باشند. این دوره ها برای کسانی که نیاز به یک مرور کلی در مورد استاندارد ISO 14001 دارند، یا کسانی که در اجرای یک شرکت مشارکت خواهند داشت، خوب است و بسیاری از مقرون به صرفه تر از سرمایه گذاری در دوره حسابرس اصلی برای افراد درگیر در این سطح هستند
تعدادی سازمان آموزش معتبر در سراسر جهان از جمله طاها مدیران وجود دارد که می توانید مدارک فردی را در ISO 14001 کسب کنید.