نظام آراستگی به سیستمی گفته می شود که باعث آراستگی و بهبنه سازی محیط می گردد . منظور از محیط، می تواند محیط کار یا منزل باشد.
استاندارد بین المللی نظام آراستگی، نظامی است که برای اولین بار در ژاپن و با الگوبرداری از صنایع آمریکایی و اروپایی مورد استفاده قرار گرفته و باعث افزایش بهره وری در واحدهای تولیدی و صنعتی شده است.
5S مخفف 5 کلمه ی ژاپنی است که بندها و مراحل اجرای این استانداردها را هم نشان می دهند:
1. Seiri : ساماندهی: نظم دادن به کلیه ی اجزاء سازمان از طریق تفکیک اقلام ضروری از غیر ضروری؛
2. Seiton : نظم و ترتیب: قراردادن اقلام در بهترین مکان به شکلی که بتوان به بهترین نحو و در سریعترین زمان ممکن از آن ها استفاده نمود؛
3. Seiso : پاکیزه سازی: دورریختن مواد زائد و پاکیزه کردن سایر اشیاء از آلودگی ها؛
4 Seiketsu : استاندارد سازی: تعیین روشی جهت کنترل و اصلاح دائمی ( مانند استفاده از چک لیست ها، انجام بازرسی های دوره ای، استفاده از علائم مربوط به تجهیزات خاموش کننده و … )؛
5. Shitsuke : انضباط: نهادینه کردن لزوم پیاده سازی نظام آراستگی در پرسنل از طریق آموزش، تمرین و تکرار پرسنل.
نمونه هائی از اجرای استاندارد بین المللی نظام آراستگی در هریک از بندها عبارتند از:
1. Seiri : ساماندهی:
دور ریختن اشیائی که به آن ها نیاز ندارید، بسته بندی مناسب اقلام موجود در انبار، جمع کردن کابل های غیر ضروری و …
2. Seiton : نظم و ترتیب:
قراردادن اقلام پر استفاده در محل مناسب و دردسترس، قراردادن اقلام کم استفاده در محل دور از دسترس، دور ریختن اقلامی که استفاده نمی شوند، علامت گذاری محدوده ها و محل استقرار اشیا و …
3. Seiso : پاکیزه سازی:
پاکسازی و بازبینی محیط، تعیین مسئولیت برای کلیه ی پرسنل جهت نظافت مناطق مختلف محل کار، پاکیزه کردن محل هائی که از چشم افراد به دور است و …
4. Seiketsu : استاندارد سازی:
استفاده از علائم و نشانه ها در بخش های مختلف سازمان ( سالن های تولید ، انبار، واحدهای اداری و … )، علامتگذاری محدوده های پرخطر، نصب تابلوهای خروج اضطرای، نصب علائم مربوط به تجهیزات خاموش کننده و …
5. Shitsuke : انضباط:
آموزش به پرسنل و اجرای نظام ارزیابی و پاداش جهت رعایت نظم و انضباط، اجبار استفاده از لباس کار یکسان و کفش ایمنی در سازمان و …
- جلوگيري از انباشت ضايعات
- استفاده ی مالی از ضایعات بعلت تفکیک و فروش به موقع آن ها
- جلوگيري از دور ريختن مواد و قطعات سالم بهمراه ضایعات
- دردسترس قرارگرفتن اقلام ضروری و پرمصرف و درنتیجه، افزایش بهره وری نیروی انسانی بعلت کاهش رفت و آمدهای بی مورد
- پاکیزیگی محیط
